🎮 Pac-Man vs. K.C. Munchin – gdzie kończy się inspiracja, a zaczyna plagiat? 🎮

Pac-Mana znamy wszyscy. Historia gry Pac-Man to fascynująca opowieść o jednej z najbardziej ikonicznych gier wideo wszech czasów. Oczywiście nie zabraknie w tej opowieści sporów sądowych!

Narodziny Pac-Mana – skąd się wziął kultowy bohater?

Pac-Man został stworzony przez japońskiego projektanta gier Toru Iwataniego, który pracował dla firmy Namco. Prace nad grą rozpoczęły się na początku 1979 roku. Iwatani chciał stworzyć grę, która przyciągnie zarówno mężczyzn, jak i kobiety. Była to nowość w stosunku do dominującego trendu gier o tematyce wojennej czy sportowej skierowanych do mężczyzn. Pomysł wydawał się przełomowy i pozwalał na znaczące rozszerzenie rynku^[1]. Inspiracją dla kształtu głównego bohatera była pizza z wyciętym kawałkiem^[2]. Natomiast nazwa „Pac-Man”, a w zasadzie jej pierwowzór, pochodzi od japońskiego onomatopeicznego wyrażenia „paku-paku”, oznaczającego odgłos jedzenia^[3].

Sukces Pac-Mana – od japońskiego salonu gier po globalny fenomen

Pac-Man zadebiutował w Japonii 22 maja 1980 roku pod nazwą „Puck Man”^[4]. Gra szybko zyskała popularność, dzięki czemu niezwłocznie została wprowadzona na rynek amerykański. Zrobiła to firma Midway. Wprowadzając Pac Mana na amerykański rynek, chciano uniknąć dodatkowej, niekoniecznie chcianej, reklamy w wykonaniu nastolatków. Rzecz w tym, że nawet poważni biznesmeni zakładali, że z oryginalnej nazwy „Puck Man” w mgnieniu oka powstanie „Fuck Man”. Dlatego też zmieniono pierwszy człon nazwy na „Pac”^[5].

W Stanach Zjednoczonych Pac-Man odniósł ogromny sukces. W pierwszym roku sprzedano ponad 100 000 automatów arcade^[6]. Do 1982 roku szacowano, że 30 milionów Amerykanów wydawało tygodniowo 8 milionów dolarów na grę^[7]. Jedynie przypomnę, że nie chodziło tu o systemy mikropłatności, a głównie o żetony do automatów w salonach gier.

Nowe standardy w grach wideo – dlaczego Pac-Man był rewolucją?

Z dzisiejszej perspektywy może się wydawać, że Pac-Man nie niesie z sobą nic unikalnego. Zupełnie inaczej było jednak w czasie jego premiery. Gra wprowadziła wiele innowacji, takich jak:

1. była jedną z pierwszych gier z przerywnikami filmowymi między poziomami^[8].

2. wprowadził koncepcję „power-upów” w postaci dużych pigułek.

3. był jedną z pierwszych gier w gatunku „labiryntowym”^[9].

Gra była tak wielkim hitem i miała tak ogromny wpływ na kulturę popularną, że stała się ikoną lat 80. Pac-Man pojawił się na okładkach magazynów, w kreskówkach telewizyjnych i na niezliczonych produktach^[10].

K.C. Munchin! – inspiracja czy plagiat?

Kiedy Pac-Man był już globalnym fenomenem, pojawiła się gra K.C. Munchin! od Philips, która – zdaniem Atari (posiadającego licencję na Pac-Mana na Atari 2600) – zbyt mocno przypominała słynnego żółtego pożeracza kulek. Atari i Midway (posiadacze praw do Pac-Mana w Ameryce Północnej i Francji) pozwali North American Philips o naruszenie praw autorskich i nieuczciwą konkurencję.

Jak sprawa wyglądała od strony technicznej? K.C. Munchin była grą na konsolę Magnavox Odyssey 2, podczas gdy Pac-Man był pierwotnie grą arcade, a później został wydany na konsolę Atari 2600. Obie gry miały podobną mechanikę rozgrywki – postać poruszającą się po labiryncie, zjadającą kropki i uciekającą przed stworkami przemieszczającymi się przez labirynt.

Starcie w sądzie – kto miał rację?

Pozew został złożony 18 listopada 1981 roku w United States District Court for the Northern District of Illinois Eastern Division. W odpowiedzi na niego Philips argumentował, że „idea ucieczki przez labiryntu” nie może być przedmiotem ochrony autorskiej. Z kolei prawnicy Atari podkreślali, że konkretna realizacja (wygląd postaci, design labiryntu, tempo gry) stanowi o tym, że gra jest kopią, a nie jedynie inspiracją.

Dnia 4 grudnia 1981 roku sąd niższej instancji (District Court) odrzucił wniosek Atari o wstrzymanie sprzedaży K.C. Munchin, uznając, że gry nie są znacząco podobne. Atari odwołało się od tej decyzji do Sądu Apelacyjnego dla Siódmego Okręgu (United States Court of Appeals for the Seventh Circuit). 2 marca 1982 roku Sąd Apelacyjny^[11] uchylił decyzję sądu niższej instancji i wydał nakaz wstrzymania sprzedaży K.C. Munchin. North American Philips próbowało odwołać się do Sądu Najwyższego USA, ale 4 października 1982 roku Sąd Najwyższy odmówił rozpatrzenia sprawy^[12].

Decyzja sądu – przełomowy wyrok dla branży gier

W sporze Atari v. North American Philips sąd wypowiedział się na temat tego, czy gra jest utworem. Sędzia stanął na stanowisku, które do tej pory wydaje się dominującym, że gra jako taka nie podlega ochronie prawnoautorskiej. Niemniej podkreślił też, że gry wideo są chronione „przynajmniej w ograniczonym zakresie, o ile szczególna forma, w jakiej są wyrażone, wnosi coś nowego lub dodatkowego ponad samą ideę”^[13]. Sędzia oceniał „look and feel” obu gier. Choć biegły stwierdził, że produkcje różnią się wystarczająco, sąd uznał inaczej: dla przeciętnego gracza K.C. Munchin! był zbyt podobny do Pac-Mana. W wyniku tego orzeczenia Philips musiał wstrzymać dystrybucję gry. Cóż, czy waszym zdaniem obie gry są do siebie łudząco podobne? Oceńcie sami!

Wyrok podkreślił, że nie tylko kod czy grafika są chronione, ale też unikalne elementy rozgrywki i wrażenie, jakie gra wywołuje u odbiorcy. Twórcy zaczęli więc bardziej uważać, by nie przekroczyć granicy między dozwoloną inspiracją a plagiatem.

Ms. Pac-Man i dziedzictwo Pac-Mana

Sukces Pac-Mana doprowadził do powstania wielu sequeli i spin-offów, w tym popularnej gry Ms. Pac-Man^[14]. Franczyza Pac-Man pozostaje jedną z najdłużej działających i najbardziej dochodowych w historii gier wideo, generując ponad 14 miliardów dolarów przychodu^[15]. Pac-Man jest uznawany za jedną z najbardziej wpływowych gier wideo w historii, która pomogła poszerzyć demografię graczy i ugruntować pozycję gier wideo jako ważnej formy rozrywki.

https://en.wikipedia.org/wiki/File:Ms._Pac-Man_flyer.png

Czy sprawa obroniłaby się przed polskim sądem?

Próbując wyobrazić sobie rozstrzygnięcie sprawy przez polski sąd, przede wszystkim warto podkreślić, że w czasie, kiedy toczył się ten spór, u nas był jeszcze PRL i o żadnej gospodarce wolnorynkowej nie można było mówić. Gdyby jednak sprawa toczyła się kilka lat później, to istnieje szansa, że sprawę udałoby się wygrać w oparciu o ustawę o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. W kontekście prawnoautorskim szanse powodzenia byłyby jednak dość nikłe.

---

^[1] „Pac-Man”, Wikipedia (https://en.wikipedia.org/wiki/Pac-Man  – dostęp dnia 18.01.2025)

^[2] Tony Temple, „The Development of PACMAN”, Arcade Blogger (https://arcadeblogger.com/2016/03/12/the-development-of-pacman/  – dostęp dnia 18.01.2025)

^[3] The Retro Show!, „The History of Pac-man – 1980” (https://www.youtube.com/watch?time_continue=1&v=pJMCNtjEbLk&embeds_referring_euri=https%3A%2F%2Fwww.perplexity.ai%2F&embeds_referring_origin=https%3A%2F%2Fwww.perplexity.ai&source_ve_path=MjM4NTE – dostęp dnia 18.01.2025)

^[4] „Pac-Man”, Wikipedia (https://en.wikipedia.org/wiki/Pac-Man – dostęp dnia 18.01.2025)

^[5] Jacqui Palumbo, „Pac-Man at 40: The eating icon that changed gaming history” (https://edition.cnn.com/style/article/pac-man-40-anniversary-history/index.html – dostęp dnia 18.01.2025)

^[6] The Retro Show!, „The History of Pac-man — 1980” (https://www.youtube.com/watch?time_continue=1&v=pJMCNtjEbLk&embeds_referring_euri=https%3A%2F%2Fwww.perplexity.ai%2F&embeds_referring_origin=https%3A%2F%2Fwww.perplexity.ai&source_ve_path=MjM4NTE  – dostęp dnia 18.01.2025)

^[7] Reece Goodall, „Concept to Console: the history of Pac-Man” (https://theboar.org/2020/08/concept-to-console-the-history-of-pac-man/  – dostęp dnia 18.01.2025)

^[8] Tony Temple, „The Development of PACMAN” (https://arcadeblogger.com/2016/03/12/the-development-of-pacman/ – dostęp dnia 18.01.2025)

^[9] Tony Temple, „The Development of PACMAN” (https://arcadeblogger.com/2016/03/12/the-development-of-pacman/ – dostęp dnia 18.01.2025)

^[10] Reece Goodall, „Concept to Console: the history of Pac-Man” (https://theboar.org/2020/08/concept-to-console-the-history-of-pac-man/ – dostęp dnia 18.01.2025)

^[11] Atari, Inc. i Midway Manufacturing Co. v. North American Philips Consumer Electronics Corp. i Park Television, United States Court of Appeals for the Seventh Circuit, 2 marca 1982 r., sygn. 672 F.2d 607 (7th Cir. 1982), No. 81-2920, 214 U.S.P.Q. 33, 1982 Copr.L.Dec. ¶ 25,369 (https://law.justia.com/cases/federal/appellate-courts/F2/672/607/331150/ – dostęp dnia 11.08.2025)

^[12] Atari, Inc. i Midway Manufacturing Co. v. North American Philips Consumer Electronics Corp. i Park Television, United States Court of Appeals for the Seventh Circuit, 2 marca 1982 r., sygn. 672 F.2d 607 (7th Cir. 1982), No. 81-2920, 214 U.S.P.Q. 33, 1982 Copr.L.Dec. ¶ 25,369 (https://law.justia.com/cases/federal/appellate-courts/F2/672/607/331150/ – dostęp dnia 11.08.2025)

^[13] Atari, Inc. i Midway Manufacturing Co. v. North American Philips Consumer Electronics Corp. i Park Television, United States Court of Appeals for the Seventh Circuit, 2 marca 1982 r., sygn. 672 F.2d 607 (7th Cir. 1982), No. 81-2920, 214 U.S.P.Q. 33, 1982 Copr.L.Dec. ¶ 25,369 (https://law.justia.com/cases/federal/appellate-courts/F2/672/607/331150/ – dostęp dnia 11.08.2025)

^[14] „Pac-Man”, Simple Wikipedia (https://simple.wikipedia.org/wiki/Pac-Man  – dostęp dnia 18.01.2025)

^[15] „Pac-Man (franchise)”, Wikipedia (https://en.wikipedia.org/wiki/Pac-Man_(franchise)#Video_games  – dostęp dnia 18.01.2025)