Czy tatuaż może być dziełem chronionym prawem autorskim?

Jeśli chodzi o rynek gier, to można spierać się o wiele kwestii. Może to być wizerunek, znak towarowy, wzór przemysłowy, ale można też spierać się o inne dzieło objęte ochroną prawą. Na przykład tatuaż! Tak, owszem, taki spór miał także miejsce w świecie gier! Zacznijmy jednak od początku.

Tatuażysta Jimmy Hayden od 2003 roku wykonywał tatuaże na ciele LeBrona Jamesa. Patrząc na sportowca, można z łatwością dostrzec, że tatuaże przykrywają całkiem sporą część jego ciała. Na tyle dużą, że wręcz nie sposób przedstawić go realistycznie w grze komputerowej bez odzwierciedlenia przynajmniej części tych tatuaży. Tym też tropem poszło Take-Two Interactive w NBA 2K.

https://aeonlaw.com/artist-loses-bid-to-reinstate-claim-over-lebron-james-tattoo-in-video-game/	https://www.eurogamer.net/take-two-wins-nba-2k-tattoo-lawsuit

Jimmy Hayden vs. Take-Two Interactive – początek sporu

Początkowo, jak można było przynajmniej przypuszczać, nikt nie miał z tym faktem problemu. LeBron James udzielił przecież zgodę na wykorzystanie jego wizerunku. Taki sielankowy stan miał miejsce, aż do 2017 roku, kiedy Jimmy Hayden pozwał Take-Two Interactive, zarzucając naruszenie praw autorskich poprzez reprodukcję jego dzieł w serii gier NBA 2K. Co istotne, Hayden zarejestrował prawa autorskie do dwóch tatuaży: „Gloria” (imię matki Jamesa) oraz „Shoulder Stars”. Tatuaże te pojawiły się w sześciu edycjach gry między 2016 a 2020 rokiem^[1]. Tu jedynie nadmienię, że w USA jest rejestr, gdzie można zarejestrować swój utwór i jest to oddzielny rejestr od rejestru znaków towarowych.

Argumenty tatuażysty – kto ma prawo do wizerunku tatuażu?

Jak Hayden argumentował swój pozew? Twierdził w nim, że:

• Nie udzielił zgody na wykorzystanie swoich tatuaży w grze.
• Nie miał wiedzy o tym, że jego prace mogą być używane w kontekście gier wideo, gdy wykonywał je na ciele Jamesa.
• Reprodukcja tatuaży bez jego zgody stanowi naruszenie praw autorskich.

Hayden podkreślał, że jego prace są chronione jako dzieła sztuki, niezależnie od tego, że zostały wykonane na ciele osoby publicznej. Twierdził również, że nie omawiał z Jamesem kwestii licencji na reprodukcję tych tatuaży ^[2].

Obrona Take-Two – licencja dorozumiana i prawa do wizerunku LeBrona Jamesa

Take-Two bynajmniej nie uznało roszczeń Haydena. Broniło się następującymi argumentami:

• firma posiadała licencję na wykorzystanie wizerunku LeBrona Jamesa dzięki umowie zawartej z NBA oraz Stowarzyszeniem Graczy NBA (NBPA). Wizerunek ten obejmował również tatuaże znajdujące się na jego ciele,
• tatuaże stanowią niewielką część całości wizerunku Jamesa w grze i ich reprodukcja mieści się w granicach tzw. „licencji dorozumianej” (implied license), wynikającej z okoliczności i relacji między stronami,
• wyrok na korzyść Haydena mógłby stworzyć niebezpieczny precedens, który ograniczałby prawa osób do dysponowania własnym wizerunkiem.

Adwokat Take-Two, Dale Cendali, podkreślał również znaczenie decyzji dla branży rozrywkowej oraz dla osób posiadających tatuaże. Wyrok przeciwny mógłby zniechęcać ludzi do tatuowania się z obawy przed potencjalnymi konfliktami prawnymi ^[3].

Logika sporu – czy można realistycznie odwzorować gracza bez jego tatuaży?

Tu na moment warto się zatrzymać i zastanowić nad logiką całej sytuacji. LeBron James grał w NBA. Gra wideo NBA ukazuje się nieprzerwanie od 1994 roku, kiedy pojawiło się NBA Live 95. W każdej kolejnej grze z serii twórcy usiłowali jak najwierniej odtworzyć realia rozgrywki w tym także wygląd graczy. Z drugiej strony, tatuaż, szczególnie ten wykonany w widocznych miejscach, towarzyszy człowiekowi wszędzie. Jeśli robi się zdjęcie osoby z tatuażem, pojawia się on na zdjęciu, a  jeśli nagrywa się film z taką osobą – pojawia się on w firmie. Czy więc Hayden mógł nie wiedzieć, albo przynajmniej nie zakładać, że chcąc odwzorować wizerunek LeBrona Jamesa, niemożliwym będzie zrobić to bez stworzenia jego wirtualnego awatara właśnie wraz z tatuażami?! Wątpie, ale teraz sprawdźmy, co powiedział na to sąd rozpatrujący sprawę!

Wyrok sądu – kto wygrał i dlaczego?

W kwietniu 2024 roku federalny Sąd w Ohio jednogłośnie orzekł na korzyść Take-Two Interactive. Sąd uznała, że firma miała prawo do reprodukcji tatuaży jako części licencji na wizerunek LeBrona Jamesa. Kluczowe argumenty sądu obejmowały następujące argumenty:

• tatuaże stały się integralną częścią wizerunku Jamesa, który został licencjonowany przez NBA i NBPA,
• istniała wystarczająca podstawa do uznania „licencji dorozumianej” na użycie tatuaży w grze ^[4],
• sąd przy orzekaniu wziął pod uwagę rozmiar tatuaży prezentowanych w grze i uznał, że stanowią one zaledwie kilka procent oryginalnego ich rozmiaru^[5].

Hayden próbował później wznowić sprawę, twierdząc, że nie było wystarczających dowodów na istnienie licencji dorozumianej. Sąd jednak odrzucił jego wniosek ^[6].

Co, gdyby sprawa trafiła do polskiego sądu? Możliwe rozstrzygnięcie w Polsce

A jak sprawa zostałaby rozpoznana w Polsce? Zakładam, że dokładnie tak samo co do jej wyniku jak w USA, a co najwyżej z nieco inną argumentacją. Przede wszystkim, choć oczywiście fantastycznie byłoby zawierać umowę przeniesienia majątkowych praw autorskich z tatuażystą z określeniem maksymalnie szerokich pól eksploatacji, to jednak niemal nikt tego nie robi. Nie oznacza to jednak, że nie może dojść do powstania co najmniej licencji niewyłącznej z prawem do udzielania sublicencji w zakresie reprodukcji takiego tatuażu, jednak oczywiście z ograniczeniem do form i środków związanych z przedstawieniem go na ciele wytatuowanej osoby. Zakres tej sublicencji może być różny, być może nie w każdym przypadku aż tak szeroki, żeby obejmował gry komputerowe, niemniej w przypadku LeBrona Jamesa wydaje się, że taki właśnie by było. Ponadto, gdyby nawet nie iść tą drogą, to należałoby oddalić powództwo, wychodząc z założenia, że jest ono sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

---

^[1] Nicole Carpenter, „Take-Two wins lawsuit over LeBron James’ tattoos” (https://www.polygon.com/24131877/nba-2k-lebron-james-tattoo-jury-trial-april-2024 – dostęp dnia 7.03.2025)

^[2] Adam Philipp, „Artist Loses Bid to Reinstate Claim over LeBron James Tattoo in Video Game” (https://aeonlaw.com/artist-loses-bid-to-reinstate-claim-over-lebron-james-tattoo-in-video-game/ – dostęp dnia 7.03.2025)

^[3] George Yang, „Take-Two Wins NBA 2K Lawsuit Involving LeBron James Tattoos” (https://www.gamespot.com/articles/take-two-wins-nba-2k-lawsuit-involving-lebron-james-tattoos/1100-6522878/ – dostęp dnia 7.03.2025)

^[4] Adam Philipp, „Artist Loses Bid to Reinstate Claim Over LeBron James Tattoo in Video Game” (https://aeonlaw.com/artist-loses-bid-to-reinstate-claim-over-lebron-james-tattoo-in-video-game/ – dostęp dnia 11.08.2025)

^[5] E. Krzemień, Prawo gamedevu, Warszawa 2025, s. 136

^[6] Adam Philipp, „Artist Loses Bid to Reinstate Claim Over LeBron James Tattoo in Video Game”, Aeon Law (https://aeonlaw.com/artist-loses-bid-to-reinstate-claim-over-lebron-james-tattoo-in-video-game/ – dostęp dnia 7.03.2025)