Klub nocny kontra Rockstar – jak zaczęła się sprawa?

W kwietniu 2005 roku firma E.S.S. Entertainment 2000, Inc., właściciel klubu „The Play Pen” w Los Angeles, pozwała Rockstar Games oraz jej spółkę-matkę Take-Two Interactive Software. Powód twierdził, że Rockstar bezprawnie wykorzystało nazwę, logo oraz charakterystyczne elementy wizualne jego klubu w grze GTA: San Andreas, co miało prowadzić do:

• naruszenia znaku towarowego.
• naruszenia ochrony „trade dress”.
• nieuczciwej konkurencji poprzez rzekome sugerowanie powiązań między klubem a grą^[1]

Klub „The Play Pen” był lokalem oferującym rozrywkę dla dorosłych, a jego logo zawierało nazwę klubu oraz sylwetkę nagiej kobiety w literze „P”. W grze San Andreas pojawił się fikcyjny klub „Pig Pen” o podobnym charakterze, co zdaniem powoda mogło wprowadzać konsumentów w błąd co do powiązań między rzeczywistym klubem a grą^[2].

https://www.theregister.com/Print/2008/11/11/gta_trademark_clash_win

Czy „Pig Pen” to kopia „The Play Pen”? Zarzuty właściciela klubu

To były ogólniki, ale właściciele klubu przygotowali się merytorycznie do sporu. E.S.S. Entertainment 2000, Inc. szczegółowo swoje zarzuty przedstawiło tak:

Naruszenie znaku towarowego:

• Nazwa „Pig Pen” oraz wygląd klubu w grze były zbyt podobne do rzeczywistego klubu „The Play Pen”.
  • Rockstar rzekomo wykorzystało logo i nazwę bez zgody właściciela, co mogło sugerować powiązania między klubem a grą^[3]

Naruszenie trade dress:

• Powód twierdził, że wygląd i atmosfera fikcyjnego klubu „Pig Pen” były wzorowane na jego lokalu.
  • Trade dress obejmuje między innymi charakterystyczne elementy wizualne marki, które wyróżniają ją na rynku (np. logo, kolory, wystrój)^[4]

Nieuczciwa konkurencja:

• Powód zarzucał Rockstar nieuczciwe wykorzystanie jego marki w celu promowania gry.
  • Twierdzono, że gracze mogli pomyśleć, że klub „The Play Pen” był zaangażowany w produkcję gry lub ją sponsorował^[5].

Rockstar Games się broni – czy to tylko fikcja?

Rockstar Games zaprzeczyło zarzutom i przedstawiło szeroką argumentację:

Wolność artystyczna chroniona Pierwszą Poprawką

• Rockstar argumentowało, że GTA: San Andreas jest dziełem artystycznym i satyrycznym, a przedstawienie fikcyjnego klubu „Pig Pen” było elementem artystycznej ekspresji chronionej przez Pierwszą Poprawkę do Konstytucji USA^[6].

Rockstar podkreślało, że przeciętny konsument nie mógłby pomylić fikcyjnego klubu „Pig Pen” z rzeczywistym klubem „The Play Pen”, ponieważ:

• Klub w grze był wyraźnie fikcyjną lokalizacją.
• Nie było dowodów na to, że gracze mogliby uwierzyć w jakiekolwiek powiązania między klubem a grą^[7].

Parodia jako uzasadnione użycie (fair use)

• Rockstar broniło się również argumentem parodii – przedstawienie klubu miało charakter satyryczny i stanowiło element szerszej krytyki społecznej dotyczącej kultury nocnych lokali w Los Angeles^[8]

Decyzja sądu – czy Rockstar mógł użyć podobnego klubu w grze?

Jak argumenty te ocenił Sąd? Sąd Okręgowy Stanów Zjednoczonych dla Dystryktu Centralnego Kalifornii oddalił wszystkie zarzuty E.S.S. Entertainment 2000, Inc., a wyrok został później podtrzymany przez Sąd Apelacyjny Dziewiątego Okręgu. Kluczowe ustalenia sądu obejmowały:

1. Wolność artystyczna przeważa nad ochroną znaku towarowego:

• Sąd uznał, że GTA: San Andreas jest dziełem artystycznym chronionym przez Pierwszą Poprawkę.
  • Przedstawienie fikcyjnego klubu było istotne dla artystycznego celu gry – stworzenia realistycznego świata inspirowanego południową Kalifornią

• Brak ryzyka pomylenia:

• Sąd stwierdził, że przeciętny konsument nie mógłby pomylić fikcyjnego klubu z rzeczywistym lokalem.
  • Gra nie sugerowała żadnych powiązań między klubem a Rockstar Games

• Parodia jako uzasadnione użycie:

• Sąd uznał parodię za legalną formę wykorzystania znaku towarowego w kontekście artystycznym^[9].

Granice wolności artystycznej – jakie znaczenie miał ten wyrok?

Wyrok ten miał istotne znaczenie dla branży kreatywnej i ochrony własności intelektualnej. Poza podzielaniem argumentacji, że twórcy gier korzystają z wolności artystycznej, dodatkowo potwierdził prawo twórców gier do korzystania z parodii jako formy ekspresji artystycznej. Pokazał granice ochrony znaków towarowych – właściciele muszą udowodnić rzeczywiste naruszenie lub szkodę wynikającą z ich użycia.

Czy podobny spór mógłby wydarzyć się w Polsce?

A jak sprawę rozstrzygnięto by w Polsce?  Także w naszym prawie parodia daje duże pole, jeśli chodzi o możliwość legalnego cytatu. Niemniej pole to nie jest nieograniczone i nie można zapominać o tym, że parodiowany utwór musi być na tyle charakterystyczny, aby parodia była czytelna dla odbiorców. Ponadto nie może naruszać ona normalnego korzystania z utworu. W tym przypadku w mojej ocenie te warunki były spełnione.

---

^[1] Sprawa E.S.S. Entertainment przeciwko Rock Star Videos, rozstrzygnięta przez Sąd Okręgowy Stanów Zjednoczonych dla Okręgu Centralnego Kalifornii w 2006 r., sygn. 444 F. Supp. 2d 1012 (https://case-law.vlex.com/vid/s-s-entertainment-v-895504347 – dostęp dnia 11.08.2025)

^[2] Sprawa E.S.S. Entertainment przeciwko Rock Star Videos, rozstrzygnięta przez Sąd Okręgowy Stanów Zjednoczonych dla Okręgu Centralnego Kalifornii w 2006 r., sygn. 444 F. Supp. 2d 1012 (https://case-law.vlex.com/vid/s-s-entertainment-v-895504347 – dostęp dnia 11.08.2025)

^[3] Scott Cameron, „Grand Theft Auto, Trademark Infringement, and the First Amendment”, The IP Law Blog (https://www.theiplawblog.com/2008/11/articles/trademark-law/grand-theft-auto-trademark-infringement-and-the-first-amendment/ – dostęp dnia 21.02.2025)

^[4] John Leyden, „Playpen strip club fails to ban GTA’s Pig Pen”, The Register (https://www.theregister.com/2008/11/07/playpen_strip_club_versus_gta_pig_pen/ – dostęp dnia 21.02.2025)

^[5] John Leyden, „Playpen strip club fails to ban GTA’s Pig Pen”, The Register (https://www.theregister.com/2008/11/07/playpen_strip_club_versus_gta_pig_pen/ – dostęp dnia 21.02.2025)

^[6] Scott Cameron, „Grand Theft Auto, Trademark Infringement, and the First Amendment”, The IP Law Blog (https://www.theiplawblog.com/2008/11/articles/trademark-law/grand-theft-auto-trademark-infringement-and-the-first-amendment/ – dostęp dnia 21.02.2025)

^[7] Austin Modine, „First Amendment rescues Grand Theft Auto’s 'totally nude’ strip club” (https://www.theregister.com/2008/11/07/playpen_strip_club_versus_gta_pig_pen/ – dostęp dnia 21.02.2025)

^[8] Austin Modine, „First Amendment rescues Grand Theft Auto’s 'totally nude’ strip club” (https://www.theregister.com/2008/11/07/playpen_strip_club_versus_gta_pig_pen/ – dostęp dnia 21.02.2025)

^[9] Austin Modine, „First Amendment rescues Grand Theft Auto’s 'totally nude’ strip club” (https://www.theregister.com/2008/11/07/playpen_strip_club_versus_gta_pig_pen/ – dostęp dnia 21.02.2025)