⚔️ Street Fighter II vs. Fighter’s History – sądowa walka o bijatyki! 🎮🔥

Walka przenosi się na ekrany – złota era gier walki

Jest początek lat 90. Ten, kto żył w tamtych czasach, ten wie, że nawet w Polsce komputery powoli zaczynają być osobiste. Na świecie jest jeszcze lepiej. Komputer czy konsola zaczyna być nieodłącznym elementem życia człowieka. Tym, co nie mają możliwości korzystać z tych dobrodziejstw, pozostają jeszcze salony gier. Rynek rośnie i po pewnym jego załamaniu w latach osiemdziesiątych jest znów o co konkurować. Co nie bez znaczenia dla naszej historii, w latach 90. najlepiej sprzedawała się przemoc najczęściej opakowana w sztuki walki.

Narodziny legendy – jak Street Fighter II zrewolucjonizował gry walki

Po sukcesie wydanego w 1987 roku Street Fighter firma Capcom U.S.A. Inc. tworzy Street Fighter II, który okazuje się być dużym sukcesem. „Street Fighter II” zdefiniował na nowo gatunek gier walki. Nie dość, że pojawił się w okresie, kiedy grafika 2D zaczynała nabierać nowego wymiaru (nie był to jednak jeszcze wymiar 3D) to dodatkowo sukces jedynki był chyba nawet większą reklamą niż wszystkie możliwe spoty reklamowe. W grze wprowadzono innowacje w postaci systemu combo oraz zróżnicowano postacie, wprowadzając im unikalne ruchy. Być może trudno to sobie wyobrazić z perspektywy dzisiejszych gier, ale wtedy postacie różniły się od siebie głównie wyglądem, a już nie mechaniką ruchu czy umiejętnościami. Gra okazała się takim hitem, że od jej wydania w 1991 roku do 1993 roku zarobiła ponad 1.5 miliarda dolarów przychodu do 1993 roku^[1].

Street Fighter II

https://store.steampowered.com/app/1556717/Capcom_Arcade_StadiumSTREET_FIGHTER_II__The_World_Warrior/?l=polish

Arcade boom – jak bijatyki zawładnęły salonami gier

Warto w tym miejscu dodać jednak trochę kontekstu. Sukces Street Fighter II doprowadził do odrodzenia branży gier arcade na początku lat dziewięćdziesiątych. Właściciele salonów gier kupowali więcej maszyn, aby zaspokoić popyt, co zachęciło inne firmy do tworzenia podobnych gier^[2]. Firmy takie jak SNK, Sega czy Midway próbowały stworzyć własne udane serie gier walki, inspirując się sukcesem Street Fighter II. Powstały takie tytuły jak Fatal Fury, Art of Fighting, Mortal Kombat czy Virtua Fighter^[3]. O Mortal Kombat napiszę z pewnością jeszcze w przyszłości, ale teraz skupmy się na grze ze stajni Data East Corp.

Fighter’s History – gra, która poszła o krok za daleko?

W 1993 roku nieduża Data East miała ambicje powtórzyć sukces Street Fighter. Poza sukcesem firma jednak chciała prawdopodobnie powtórzyć coś więcej. Chodziło o samą grę, a przynajmniej jej kluczowe elementy. Nie było to wcale takie trudne, uwzględniając fakt, że system arcade Capcom CP System (CPS-1), na którym działał Street Fighter II, miał bardzo ograniczone mechanizmy zabezpieczeń. CPS-1 nie wykorzystywał skomplikowanych metod szyfrowania danych w ROM-ach. W przeciwieństwie do późniejszego CPS-2 (który stosował bateryjne klucze deszyfrujące i algorytmy Feistela), w CPS-1 programiści mogli stosunkowo łatwo kopiować zawartość ROM-ów bez potrzeby łamania zabezpieczeń^[4]. Nie było też problemu z modyfikowaniem kodu gry, np. tworząc nieoficjalne wersje Street Fighter II z nowymi postaciami lub mechanikami^[5]. Wróćmy jednak do Data East i ich produkcji „Fighter’s History”, która przynajmniej w ocenie Capcom była zbyt podobna do Street Fighter II.

Pozew Capcom – gdzie kończy się inspiracja, a zaczyna plagiat?

Nie czekając długo, Capcom pozwał Data East o naruszenie praw autorskich, domagając się odszkodowania w wysokości 623 milionów jenów oraz zakazu dystrybucji Fighter’s History. W czym jednak realnie tkwił problem? Przecież gier walki jest wiele i wcale nie różnią się one od siebie tak bardzo znacząco. W tym przypadku kluczowym było to, że Fighter’s History wykazywała wiele elementów ze Street Fighter II, w tym przede wszystkim:

• podobne projekty postaci i grafika
• zbliżone specjalne ruchy i sterowanie
• podobne elementy interfejsu użytkownika

Przypomnę tylko, że specyfika ruchu i sterowania w Street Fighter II była przełomową, jak na tamte czasy, a tym samym intuicja podpowiadała, że można tu rozważać nieuczciwe naśladownictwo. Dodatkowo, jak okazało się w trakcie sporu, Data East nie było mistrzem zła i intrygi, ponieważ w dokumentacji projektowej Fighter’s History zawarła bezpośrednie odniesienia do Street Fighter II^[6].

Fighter’s History

https://www.fightersgeneration.com/games/fightershistory.html

Poprzednia batalia – Data East vs. Epyx i zasady prawne w świecie gamingu

Czy ruch Data East był jednak aż tak nierozważny, aby skopiować innowacyjną grę? W toku sprawy Data East nie tylko nie złożyło broni, ale miało też gotową argumentację. Spółka powołała się na wcześniejszą sprawę (Data East USA, Inc. v. Epyx, Inc. z 1988 roku), w której sąd orzekł, że ogólne elementy gier walki nie podlegają ochronie praw autorskich. O co chodziło w tej sprawie? Data East oskarżyło Epyx o naruszenie praw autorskich do gry „Karate Champ” poprzez wydanie gry „World Karate Championship”. Sprawa dotyczyła zakresu ochrony prawnoautorskiej elementów gier wideo. Sąd rozważał, czy Epyx miało dostęp do chronionego utworu Data East. Brak dowodów na niezależne stworzenie gry przez Epyx skłonił sąd niższej instancji do wnioskowania, że prawdopodobnie mieli oni dostęp do gry Data East^[7].

Choć w pierwszej instancji Data East wygrało sprawę, to jednak po odwołaniu Epyx Sąd Apelacyjny zmienił rozstrzygnięcie, stosując dwie ważne doktryny. Pierwszą z nich była doktryna scènes à faire,  którą sąd zastosował, uznając, że pewne elementy gier są nieodłączne dla gatunku gier karate i nie podlegają ochronie prawnoautorskiej. Drugą natomiast była, merger doctrine, z której wynika, że jeśli istnieje tylko jeden sposób wyrażenia danej idei, to takie wyrażenie nie podlega ochronie, aby uniknąć monopolizacji idei^[8]. Innymi słowy, Sąd Apelacyjny stanął na stanowisku, że w grach karate elementy odzwierciedlające walki karate nie podlegają ochronie prawnej. W innym przypadku mogłaby być wydana tylko jedna gra o tej tematyce, co jest irracjonalne i nie do pomyślenia.

Bitwa na dowody – czy Fighter’s History faktycznie kopiowało Street Fighter II?

Wróćmy jednak do sporu między Capcom, a Data East. W pozwie wskazano przede wszystkim na następujące argumenty:

1. Projekt dokumentacji Fighter’s History zawierający 22 bezpośrednie odniesienia do Street Fighter II,
2. Porównanie 8 par postaci i 27 ruchów specjalnych, które w ocenie Capcom były nieuczciwie przejęte przez konkurencję,
3. Materiały wizualne, w tym taśma VHS z porównaniami projektów postaci (np. Feilin jako „klon Chun-Li”)^[9].

Obrona Data East – czy Capcom sam czerpał inspiracje?

Data East twardo jednak obstawała przy swoich. Niedawno przecież przegrała podobną sprawę i to przez argumenty, które teraz może wykorzystać. Kluczowym wręcz punktem ich argumentacji był ich własny i przegrany spór z Epyx, Inc. (1988), z której wynikało, że ogólne mechaniki gier walki nie podlegają ochronie^[10]. W odniesieniu do podobieństwa postaci Data East przedłożyło ekspertyzę Billa Kunkela, który udowodnił, że Capcom również czerpało inspiracje z mang i kultury japońskiej (np. postać M. Bison wzorowana na Washizakim z mangi Riki-Oh)^[11]. Ponadto, podkreślali oni, że podobieństwa dotyczą scènes à faire (standardowych elementów gatunku), takich jak ruchy inspirowane sztukami walki^[12].

Ostateczny werdykt – sąd ustala granice ochrony gier walki

Jaki wyrok wydał sąd i czym się kierował? Sędzia William H. Orrick Jr. uznał, że ochrona praw autorskich nie może obejmować abstrakcyjnych idei gry, takich jak mechanika walki 1v1 czy kombinacje przycisków. Większość podobieństw (np. podstawowe kopnięcia, postacie narodowych stereotypów) uznano za niechronione, bo stanowią „konwencje gatunku” (Scènes à faire). Sąd stwierdził też brak „wirtualnej identyczności”. Podobieństwa między postaciami (np. Chun-Li a Feilin) nie sięgają poziomu „dosłownego kopiowania”^[13]. Niemniej jednak, Sąd doszukał się też pewnych podobieństw tak między postaciami, jak i mechaniką ruchu. Warto prześledzić tę kwestię.

Niemniej, pewne podobieństwa obu gier zostały przez Sąd oczywiście dostrzeżone. Sędzia William H. Orrick Jr. zauważył, że istnieją dowody na celowe naśladowanie Street Fighter II przez Data East. Podkreślił jednak, że „z ośmiu par postaci i dwudziestu siedmiu specjalnych ruchów, trzy postacie i pięć specjalnych ruchów w Fighter’s History są podobne do chronionych postaci i ruchów w Street Fighter II”. Jednocześnie sąd zauważył, że większość ruchów w Street Fighter II to powszechne kopnięcia i ciosy, które nie podlegają ochronie^[14].

Finalnie, jako podsumowanie całego zebranego w sprawie materiału dowodowego oraz po przeprowadzeniu oceny prawnej, sędzia William H. Orrick Jr. stwierdził, że choć istnieją dowody na celowe naśladowanie Street Fighter II przez Data East, większość podobieństw dotyczyła niechronionych elementów gier walki. Sąd zastosował doktrynę merger, uznając, że ochrona praw autorskich nie może obejmować abstrakcyjnych idei gry, takich jak mechanika walki czy kombinacje przycisków. Większość podobieństw (np. podstawowe ciosy, stereotypowe postacie) uznano za niechronione scènes à faire – standardowe elementy gatunku gier walki. Sąd stwierdził, że ochrona praw autorskich nie obejmuje gier jako takich, ponieważ składają się one z abstrakcyjnych zasad i pomysłów na rozgrywkę. Ostatecznie odrzucono wniosek Capcom o wstrzymanie dystrybucji Fighter’s History i odszkodowanie^[15].

Podobieństwa i różnice – co naprawdę skopiowano?

Warto w tym miejscu prześledzić, jakie konkretnie podobieństwa w ocenie sądu miały miejsce, ale też skupić się na dostrzeżonych różnicach. Zestawienie postaci uznanych za łudząco podobne mamy poniżej.

Karnov’s Revenge: Can a Clone Surpass the Original?

1. Matlok Jade (Fighter’s History) vs. Guile (Street Fighter II)

Podobieństwa:

• Obaj są blondynami o militarnej/mocarstwowej estetyce.
  • Matlok nosi słuchawki i charakterystyczną opaskę na głowie, co nawiązuje do fryzury Guile’a.
  • Jego Rolling Attack przypomina ruch Sonic Boom Guile’a (projektil w kształcie fali).

Różnice:

• Matlok to punk rocker z Anglii, podczas gdy Guile to amerykański żołnierz.
  • Sąd uznał, że podobieństwa dotyczą ogólnych konwencji postaci „wojskowego” w grach walki, które nie podlegają ochronie^[16].

2. Liu Feilin (Fighter’s History) vs. Chun-Li (Street Fighter II)

Podobieństwa:

• Obie są Chinkami wyszkolonymi w sztukach walki.
  • Feilin nosi tradycyjną chińską zbroję teatralną, podobną do kostiumu Chun-Li.
  • Jej Torou Zan (pionowy skok z kopnięciem) przypomina Spinning Bird Kick^[17].

Różnice:

• Feilin jest aktorką operową, a Chun-Li – policjantką.
  • Sąd podkreślił, że Chun-Li została przedstawiona jako „stereotypowa dziewczyna” (uśmiechnięta, figlarna), podczas gdy Feilin jest poważną wojowniczką^[18].

3. Ray McDougal (Fighter’s History) vs. Ken (Street Fighter II)

Podobieństwa:

• Ray ma fryzurę i budowę ciała podobną do Kena.
  • Jego Dynamite Tackle (atak z doskoku) przypomina Shoryuken.

Różnice:

• Ray to detektyw z Los Angeles, a Ken – arystokrata z San Francisco
  • Sąd uznał, że podobieństwa dotyczą ogólnego wzorca „amerykańskiego mistrza sztuk walki”^[19].

Pozostaje jeszcze kwestia porównania ruchów specjalnych. Sąd wskazał pięć ruchów w Fighter’s History podobnych do Street Fighter II:

1. Ray McDougal – Dynamite Tackle vs. Ken – Shoryuken (podobieństwo animacji i trajektorii).
2. Matlok Jade – Rolling Attack vs. Guile – Sonic Boom (projektil w kształcie fali).
3. Feilin – Torou Zan vs. Chun-Li – Spinning Bird Kick (pionowy skok z kopnięciem).
4. Karnov – Karnov’s Revenge vs. Zangief – Flying Power Bomb (chwyt grapplera).
5. Mizoguchi – Tornado Kick vs. Ryu – Hurricane Kick (obrotowe kopnięcie)^[20].

Dziedzictwo sporu – czy bootlegi gier wideo zostały wyeliminowane?

Jak kończy się ta historia? Przez wiele lat klony gier powstawały jak przysłowiowe grzyby po deszczu. Passę tę przerwał dopiero opisany przeze mnie już wcześniej spór między Tetris Holding v. Xio (2012), gdzie sądy zaczęły surowiej traktować kopiowanie „look and feel” gier. O ironio, całkiem niedawno na jaw wyszły nowe dowody dotyczące Fighter’s History. Odkryta w 2024 roku taśma VHS ujawniła, że Data East celowo porównywało swoje postacie z Capcom, zmieniając detale (np. fryzury, kolorystykę), aby uniknąć odpowiedzialności ^[21]. Z innych ciekawostek można dodać jeszcze, że Capcom realnie chciał zahamować dystrybucję innej gry, a w szczególności Mortal Kombat, jednak na początek, znając prawdopodobnie swoją nie do końca pewną sytuację, zdecydował się uderzyć w mniejszego rywala i tam sprawdzić swoje argumenty ^[22].

---

^[1] „Capcom U.S.A. Inc. v. Data East Corp.”, Wikipedia (https://en.wikipedia.org/wiki/Capcom_U.S.A._Inc._v._Data_East_Corp. – dostęp dnia 6.02.2025)

^[2] „Fighting game”, Wikipedia (https://en.wikipedia.org/wiki/Fighting_game – dostęp dnia 7.02.2025)

^[3] Retro Faith, „Street Fighter II Interview”, RetroFaith (https://retrofaith.net/2022/01/25/street-fighter-ii-interview/ – dostęp dnia 7.02.2025)

^[4] „CP System II”, Wikipedia (https://en.wikipedia.org/wiki/CP_System_II – dostęp dnia 7.02.2025)

^[5] „Video game clone”, Wikipedia (https://en.wikipedia.org/wiki/Video_game_clone – dostęp dnia 7.02.2025)

^[6] „Capcom U.S.A. Inc. v. Data East Corp.”, Wikipedia (https://en.wikipedia.org/wiki/Capcom_U.S.A._Inc._v._Data_East_Corp. – dostęp dnia 7.02.2025)

^[7]  „Data East USA, Inc. v. Epyx, Inc.”, Wikipedia (https://en.wikipedia.org/wiki/Data_East_USA,_Inc._v._Epyx,_Inc. – dostęp dnia 7.02.2025)

^[8] Data East USA, Inc. v. Epyx, Inc., U.S. Court of Appeals for the Ninth Circuit, No. 87-2294, 862 F.2d 204, 9 U.S.P.Q.2d 1322, orzeczenie z dnia 30 listopada 1988 r. (https://case-law.vlex.com/vid/data-east-usa-inc-895428724 – dostęp dnia 7.02.2025)

^[9] „Capcom v. Data East”, Patent Arcade (https://patentarcade.com/tag/capcom-v-data-east – dostęp dnia 7.02.2025)

^[10] „Capcom U.S.A. Inc. v. Data East Corp.”, Wikipedia (https://en.wikipedia.org/wiki/Capcom_U.S.A._Inc._v._Data_East_Corp. – dostęp dnia 7.02.2025)

^[11] D.J. Tatsujin, „Remembering Bill Kunkel: Capcom v. Data East” (https://gemubaka.com/2021/09/03/remembering-bill-kunkel-capcom-v-data-east/  – dostęp dnia 11.08.2025)

^[12] Jamie Loftus, „Street Fighter II: An oral history” (https://www.polygon.com/a/street-fighter-2-oral-history/chapter-4 – dostęp dnia 7.02.2025)

^[13] „Capcom U.S.A. Inc. v. Data East Corp.”, Wikipedia (https://en.wikipedia.org/wiki/Capcom_U.S.A._Inc._v._Data_East_Corp. – dostęp dnia 7.02.2025)

^[14] „Capcom U.S.A. Inc. v. Data East Corp.”, Wikipedia (https://en.wikipedia.org/wiki/Capcom_U.S.A._Inc._v._Data_East_Corp. – dostęp dnia 7.02.2025)

^[15] „Capcom U.S.A. Inc. v. Data East Corp.”, Wikipedia (https://en.wikipedia.org/wiki/Capcom_U.S.A._Inc._v._Data_East_Corp. – dostęp dnia 7.02.2025)

^[16] Nes, „Fighter’s History” (https://www.giantbomb.com/fighters-history/3030-10486/ – dostęp dnia 7.02.2025)

^[17] Murlin, „Capcom VS Data East Lawsuit Exhibit Video Unearthed (1994)”, (https://www.resetera.com/threads/capcom-vs-data-east-lawsuit-exhibit-video-unearthed-1994.1015653/ – dostęp dnia 7.02.2025)

^[18] „Capcom U.S.A. Inc. v. Data East Corp.”, Wikipedia (https://en.wikipedia.org/wiki/Capcom_U.S.A._Inc._v._Data_East_Corp. – dostęp dnia 7.02.2025)

^[19] „Capcom v. Data East”, Patent Arcade (https://patentarcade.com/tag/capcom-v-data-east – dostęp dnia 7.02.2025)

^[20] Nes, „Fighter’s History”, Giant Bomb (https://www.giantbomb.com/fighters-history/3030-10486/ – dostęp dnia 7.02.2025)

^[21] Jack Yarwood, „A Rare VHS From Data East And Capcom’s Fighter’s History Trial Has Been Found”, Time Extension (https://www.timeextension.com/news/2024/10/a-rare-vhs-from-data-east-and-capcoms-fighters-history-trial-has-been-found – dostęp dnia 7.02.2025)

^[22] D.J. Tatsujin, „Remembering Bill Kunkel: Capcom v. Data East” (https://gemubaka.com/2021/09/03/remembering-bill-kunkel-capcom-v-data-east/ – dostęp dnia 7.02.2025)